Projecties

Wat zijn projecties?

Bij projecties gaat het erom hoe wij anderen zien. Dit beïnvloedt de kwaliteit van onze relaties. Als je soms ontevreden of ongelukkig bent over bepaalde relaties, kan één van de oorzaken projectie zijn. Mensen zien jou niet altijd zoals je werkelijk bent, maar zoals zij denken dat je bent. Ze projecteren. Ze schrijven je bepaalde eigenschappen, kwaliteiten, motieven toe die je niet hebt of die je soms wel hebt maar die ze overdrijven. Ze hebben een verkeerde kijk op jou. Ze geven je een identiteit, ze maken een beeld van jou vanuit hun eigen onbewuste behoeften of motieven. Een projectie is iets dat de ander in jou legt en ziet alsof het er werkelijk is, terwijl het er niet is. Het is in feite dus een denkfout en een soort waan. Mensen behandelen je niet naar je werkelijke waarde en kwaliteiten. Ze onderwaarderen bepaalde eigenschappen, overwaarderen en overdrijven andere, zien bepaalde eigenschappen zelfs niet.

Nu is het zo dat mensen jou behandelen naar het beeld dat ze van jou hebben. In feite zorgen die handelingen en jouw reacties ervoor dat dit beeld bevestigd wordt. Dus de manier waarop iemand je behandelt, weerspiegelt het beeld dat hij van jou heeft. Meer zelfs, dat beeld wordt mee gevormd door zijn gedrag naar jou toe en door jouw reacties op dat gedrag. Het zou verkeerd zijn, als je het gevoel hebt niet naar juiste waarde geschat te worden, te trachten jezelf te bewijzen, harder te werken, je beter te kleden, enz. Je zou ook kunnen zeggen: "De manier waarop hij me ziet, is zijn probleem." In feite is dit wel juist, het is inderdaad zijn probleem en zijn verantwoordelijkheid, zijn denkfout of waan. Dit gaat echter voorbij aan het feit dat je de manier waarop iemand jou ziet, kunt beïnvloeden. Je hoeft niet werkloos toe te zien, de gevolgen ervan te ondergaan, het slachtoffer ervan te zijn.

Dit gaat bovendien nog aan iets anders voorbij. Projecties kunnen namelijk je kansen verknoeien, op vlak van werk, vriendschap, en in de liefde. Dit maakt dat de projecties van anderen wel degelijk ook jouw probleem kunnen zijn!

Waar ligt nu de oorzaak van projecties?

Waarom projecteren mensen?

Overeenkomstige lichamelijke trekken of karaktertrekken met mensen waar ze ooit eens mee te maken gehad hebben. Vanuit deze overeenkomsten en ervaring met die mensen, trekken ze ook bepaalde conclusies naar jou toe. Ze hebben ooit bepaalde conclusies getrokken, een overtuiging over iets opgedaan en trachten dit bij jou bevestigd te zien, verwachten dat dit ook bij jou zo zal zijn.

Bijvoorbeeld alle blondjes zijn dom

Vrouwen weten niets van zaken

Mannen zijn grote baby's

In feite zou men ook kunnen zeggen dat er hier sprake is van onverantwoorde veralgemeningen of besluitvorming. Onverwerkte zaken uit het verleden........Bijvoorbeeld je vroegere partner had een buitenechtelijke relatie; je hebt angst dat dit bij je huidige partner opnieuw zal gebeuren, dus ga je alles wat er ook maar op zou kunnen wijzen in die richting interpreteren. Projecties kunnen wijzen op patronen, die geworteld zijn in het verleden, zeker als ze gemengd zijn met echte feiten. Hier is het nuttig het achtergrondverhaal te kennen om de projectie te ontdekken en te begrijpen.

Bijvoorbeeld de enige liefde of aandacht die een man kreeg van zijn ouders was kritiek. Hij kiest een vrouw die op hem vit, die zanikt en nooit tevreden is omdat dit de liefde is die hij kent. Bijvoorbeeld de moeder van een man was een grote, bazige vrouw die haar man kleineerde, en meewarig over hem deed tegen andere mensen. Haar zoon vindt een vrouw die arrogant is en neerkijkt op hem want dit is de liefde waar hij vertrouwd mee is. Bijvoorbeeld een vrouw heeft heel haar jeugd meegemaakt hoe haar vader fysiek geweld gebruikte tegen haar moeder. Zelf vindt ze een man die haar regelmatig slaat. Behoefte om bij het leggen van een nieuw contact, te weten of deze persoon betrouwbaar is of niet. Het gaat hier om een eenvoudig instinctief principe, dat ook in de natuur weer te vinden is, bijvoorbeeld bij dieren: ze tasten het terrein af, gebruiken hun reukorgaan en interpreteren signalen van het andere dier. Is dat dier veilig, gaat het mij aanvallen, gaat het mijn jongen opeten enzovoort. We proberen te weten te komen of een persoon veilig is of niet. Hiervoor maken we gebruik van alle mogelijke informatie die ons ter beschikking staat: kleding, kapsel, gelaatstrekken, woordgebruik, huidskleur, dialect, beroep, geur enz. Op basis van deze kenmerken en van ervaring met mensen met gelijkaardige kenmerken, trekken we het besluit of deze persoon veilig, betrouwbaar, sympathiek, waardevol is of niet.

Hou er rekening mee dat niet alleen anderen op jou projecteren, maar dat jij ook op anderen projecteert. Projecteren is menselijk. Mensen die projecteren zijn geen misdadigers, ze zijn zich gewoon niet bewust van de onderliggende mechanismen.

Nadelen van projecteren

Niet adequaat waarnemen van de werkelijkheid

Besmetting van relaties door onbewuste factoren

Steeds in herhaling vallen van dezelfde fouten

Stilaan verzuren van relaties

Zich 'ongemakkelijk' voelen bij bepaalde mensen

Ontevredenheid in sociale relaties

Verknoeien van kansen

Er is sprake van een onbewust programma

of een verborgen agenda

Niet naar juiste waarde schatten van een persoon

Niet alle projecties zijn nadelig

Menslievendheid, goedhartigheid, vergevingsgezindheid, medelijden, de romantische liefde zijn ook projecties, die de realiteit en het menselijk contact en welzijn echter verbeteren. Zonder positieve projecties zou de liefde tussen partners maar een saaie, droge, melancholische bedoening zijn. Het kan echter gebeuren dat een positieve projectie bij nader inzien gebaseerd blijkt te zijn op een ontkenning van een waarheid, of op een obsessie voor een deel van een persoon met uitsluiting van de rest. Een projectie kan ook zo hooggestemd zijn dat ze leidt tot te hoge verwachtingen waaraan niet voldaan kan worden. In de praktijk komt het voor dat iemand ofwel altijd al een verkeerd beeld van je heeft gehad en aan deze projectie blijft vasthouden, óf dat iemands beeld van jou geleidelijk aan verslechtert ondanks het feit dat hij jou eerst zag zoals je bent.

Hoe merk je dat er sprake zou kunnen zijn

van projecties op jou?

Het is belangrijk om projecties zo vroeg mogelijk aan te pakken want een projectie kan zich altijd maar verder uitbreiden en erger worden, zodanig zelfs dat op lange termijn er geen weg terug meer is en er niets meer aan kan veranderd worden. Net zoals pijn ons erop wijst dat er iets lichamelijk niet in orde is, kan het gevoel van 'ongemak' of 'onbehagen' in relaties erop wijzen dat er iets niet in orde is. Het gevoel dat wat iemand over jou zegt of denkt, niet klopt met de werkelijkheid.

Het gevoel dat er jouw een rol wordt opgedrongen bijvoorbeeld de rol van poetsvrouw, fotomodel, arts, genie, zwarte, blondine, allesoplosser, allesweter, arbeider, feestneus, onhandig en onbekwaam, enzovoort

De indruk dat de ander jou alleen goed, interessant, sympathiek, waardevol vindt als je voldoet aan bepaalde voorwaarden.

Een gevoel van onechtheid, alsof de ander komedie speelt of je tracht voor zich te winnen.

Het gevoel ondergewaardeerd te worden. Het gebruik van grove humor tegen jou bijvoorbeeld in de zin van seksuele uitlatingen

De verrassing van anderen als je iets meedeelt wat ze niet verwachten van jou; dit betekent dat ze een bepaald beeld van jou hadden en hetgene je meedeelt niet daarin past.

Bepaalde conclusies, overtuigingen, uitspraken die je van iemand hoort over onderwerpen zoals leeftijd, mannen of vrouwen, bepaalde beroepen, kleding, inkomen enz kunnen erop wijzen dat als dat onderwerp ook op jou van toepassing is, hij heel waarschijnlijk een projectie op jou zal gebruiken.

Regelmatig verkeerd geïnterpreteerd worden; verkeerde uitleg van je motieven om iets te doen.

Het gevoel dat de ander je onder druk zet, je dwingt jezelf te verdedigen of iets te bewijzen; dat wat je ook doet, het nooit goed is.

Voorbeelden van projecties die je zou kunnen vaststellen, of wat anderen over jou zouden kunnen denken of tegen jou vertellen:

Je hebt dezelfde functie of positie als een collega maar hij degradeert je tot bediende

Je bent onhandig en onbekwaam

Je bent meer zijn werknemer dan zijn echtgenote

Je bent zijn eeuwige protégée

Je kunt je in gezelschap geen houding geven

Je bent loslippig en kunt tegen niemand je mond houden

over privé-aangelegenheden

Je bent een klankbord voor haar

maar over je eigen gevoelens praten, dat gaat niet

Je bent lui

Een vrouw weet niets van zakendoen

Een man begrijpt niets van vrouwen

Als een relatie stukgaat, is het altijd de schuld van de man

Je bent maar een poetsvrouw, je begrijpt er niets van

Hoe iemands zijn projectie veranderen?

Als je iemand ertoe wil brengen jou te behandelen zoals je werkelijk bent, dien je bepaalde dingen van zijn handelingen te veranderen. Deze handelingen houden immers de projectie in stand en versterken deze. Als de ander die bepaalde handelingen verandert, zal hem dat ertoe brengen ook andere gedragingen van die strekking te veranderen en zijn beeld van jou stilaan veranderen.

1. Je stelt een projectie vast

2.Je doet iets om een einde te stellen aan die verkeerde behandeling, waarbij je enkele concrete gedragingen van de ander, waarvan je denkt dat ze gemakkelijk te veranderen zijn, naar voren brengt in het gesprek. Je vermeldt ook welke andere behandeling je wil.

3. De ander reageert

A Hij begrijpt je klacht en verandert zijn gedrag

B Hij doet wat je vraagt maar vindt je verwaand, veeleisend, overgevoelig, irrationeel of onzinnig. Het gaat er hier voorlopig om dat hij zijn gedrag verandert, nog niet dat hij zijn beeld verandert.

C Hij weigert. Dit kan het begin van het einde zijn, maar je kan altijd eens opnieuw proberen. In het uiterste geval is het hier nodig, hoe hard het ook is, om een crisis te creëren bijvoorbeeld een ultimatum stellen, de ander onder druk zetten. Helpt dit niet, dan kun je beslissen het contact stop te zetten.

4. Een ongemakkelijk gevoel hierbij bij beide partijen is er een fase waar je door moet. Dit is de fase van de frustratietolerantie.

5. De ander blijft je correct behandelen en op termijn zal hij zijn beeld over jou veranderen.

6. Hij zal zich ook op andere vlakken positief opstellen tegenover jou en zich tegen anderen positief over jou uitlaten.

7.Zijn nieuwe visie op jou is nu voor hem vanzelfsprekend geworden. Dit is de fase van de integratie.

Het is wel zo dat als je het gevoel hebt dat je niet juist wordt benaderd, dat iemand je bijvoorbeeld bepaalde verwijten maakt of dingen over jou zegt die je kwetsen, de mogelijkheid bestaat dat deze zaken wel juist zijn. Om dit te weten te komen, kun je de zaken objectief proberen te bekijken en eventueel bespreken met anderen om te ontdekken of het waar is. Je kunt immers ook een fout gemaakt hebben of deels een verkeerd beeld van jezelf hebben.

Doe dingen voor anderen maar sta ook toe dat anderen iets voor jou doen. Geef anderen de mogelijkheid tot ontplooiing te komen. Accepteer kleine cadeautjes en eerlijke complimenten. Hiermee voedt je positieve gevoelens die mensen voor jou kunnen hebben.

Vermijd medelijden bij anderen te wekken, want dit voedt bij hen ongunstige projecties.

Spreek je waardering uit voor hetgeen mensen doen of bijdragen. Onthou: waardering tonen is de sleutel tot waardering krijgen.

Vormen van weerstand die je kunt ontmoeten als je je verzet tegen projecties:

1. Beroep doen op de realiteit

Hoezo? Dat is toch zo?

Wat bedoel je? Het is toch waar?

Maar schat, dat is al jaren zo?

2. Humor

Het was maar een grapje.

Kom nou, we mogen toch eens lachen?

Het was maar om te plagen

Kom, doe niet zo serieus

3. Jou overgevoelig noemen

 Je moet niet zo overdrijven

Je schiet wel vlug in paniek, hè?

Je bent wel vlug op je tenen getrapt, zeg.

Wat mankeert jou ineens?

Je bent veel te gevoelig

4. Onwetendheid

Ik had er geen idee van

Is dat echt?

Maar dat doe ik bij iedereen

5. Emotionele inzinking

Je bezorgt me nog een hartaanval

Je houdt zeker niet meer van me?

Zeg zoiets niet, je weet dat ik daar niet tegen kan

Hoe kun je je eigen projecties ontdekken?

1. Doe de universaliteitstest

Dit betekent: vraag jezelf af of je een onveranderlijke opvatting hebt over iets, bijvoorbeeld over bepaalde categorieën van mensen: oversten, vrouwen, bejaarden, kinderen, mannen, vreemdelingen, de menselijke aard op zich,... Dan heb je zeker een projectie, want zelfs de kleinste categorie vertoont een grote variatie aan verschillende persoonlijkheden. In feite gaat het hier weer om onverantwoorde veralgemeningen, simplifiëring en vooroordelen.

2. Let op gevoelens of inzichten die opvallen door afwezigheid

Als er mensen zijn in je leven waarvan je geen kwaad woord kunt horen, waarvan je negatieve zaken met de mantel der liefde toedekt, fouten vergoelijkt, tekortkomingen niet opmerkt, die je vereert of verafgood, dan projecteer je grootheid op deze mensen. Het gaat hier dan om idealisering. Wat afwezig is, is kritische zin, realistische beoordeling.

Als je continu je partner, bekritiseert, negatief over hem spreekt tegen anderen, dan is er sprake van afwezigheid van positief denken, realistische beoordeling, probleemoplossingsvermogen, en inschatting van je eigen bijdrage tot de verzuring van de relatie.

Wanneer je vrouw de hele dag boodschappen heeft gedaan, het huishouden, eten gemaakt heeft als je thuiskomt, en dit elke dag herhaalt, en je dit niet opmerkt of vanzelfsprekend vindt, dan waardeer je je vrouw niet naar waarde, heb je een tekort aan dankbaarheid en appreciatie. De vraag die hier gesteld wordt, is: welke kwaliteiten zie ik zelden of nooit? Eventueel ook: is er een gevoel zoals kwaadheid, angst, sympathie, medelijden dat ik nooit heb?

3. Onderzoek steeds terugkerende fouten of situaties

Als je steeds weer wordt bedrogen, beetgenomen, gefopt, belogen door mensen, dan zou het kunnen zijn dat je op mensen het idee projecteert dat iedereen betrouwbaar is of het goed met je voorheeft. Het zou ook kunnen dat je een slechte intuïtie hebt (afwezig gevoel).

Als je geen nee kunt zeggen als mensen je iets vragen, zou het misschien kunnen zijn dat je op mensen het idee projecteert dat als je nee zegt, ze een hekel aan jou zullen krijgen, je daalt in hun achting, dat je alleen goed bent als je geeft en zelf niets vraagt, dat ze wraak zullen nemen als je nee zegt, enz.

4. De vergrotingsmethode

Doe hetgeen waarvoor je altijd schrik hebt, dat je altijd vermijdt, zelfs maar één keer, om duidelijk te kunnen zien waarvoor je bang bent en welke negatieve gevolgen je verwacht. Dit brengt je projectie sterker naar voren.

Als je nog nooit iemand hebt uitgevraagd om samen iets te gaan drinken voor een babbel, doe het dan één keer, al val je er dood bij neer van angst of schaamte, en bekijk welke projectie je hebt. Het zou kunnen dat je van mensen verwacht dat ze jou een vrouwenloper of een mannengek noemen als je iemand uitvraagt. Stel je de vraag of dit realistisch is en hoe andere mensen dan in godsnaam ooit aan een partner zijn geraakt?

Het gaat erom één keer een patroon te doorbreken en het beeld dat bij je opkomt dat je vermoedt dat de ander van je heeft, te analyseren.

5. Bestudeer beperkingen in je doen en laten

Het zou kunnen dat je nooit eens een karweitje opknapt aan het huis. Probeer één keer een klusje zelf op te knappen en bekijk of je misschien het idee op mannen projecteert dat zij veel beter zijn in technische zaken en je dit beter aan hen overlaat (klassieke rolverdeling). Dit is een variatie op de vergrotingsmethode.

6. Neem je sterke kanten onder de loupe

Ben je trots op je zelfstandigheid, doe je alles zelf en heb je niemand nodig, weiger je alle hulp, dan zit je misschien met de projectie dat anderen je vooral om die eigenschap waarderen of dat anderen je zielig zullen vinden als je een keer hulp vraagt of je kwetsbare kant toont.

Ben je als moeder trots op je knappe dochter en stomverbaasd als ze vertelt dat ze zich aangetrokken voelt tot meisjes ipv jongens, dan heb je wellicht te maken met een projectie dat alle mensen heterosexueel zijn, dat homosexuelen decadent of gek zijn, dat de omgeving van jou zal denken dat je een slechte moeder bent en dat je in hun waardering sterk zult zakken,... Bij deze methode onderzoek je vooral eigenschappen waar je trots op bent.

7. Vraag jezelf af welke verwachtingen je hebt

tegenover bepaalde mensen.  

Dit kun je toepassen op het werk, in je partnerrelatie, tegenover je kinderen, je ouders enz.

8. Vraag raad aan anderen over hoe zij iemand zien of ervaren

Als je een collega op het werk een viezerik vindt, vraag dan eens aan anderen of zij dat ook vinden. Ben jij zowat de enige, dan is dit een aanwijzing van een projectie. Vinden de meesten dat ook, dan lijkt het eerder zo dat die persoon zelf met een projectie zit.

9. Is er een eigenschap van anderen waar je je enorm aan stoort of een hekel aan hebt?

In dit geval zou het kunnen zijn dat deze eigenschap in je eigen temperament aanwezig is, maar dat je deze niet of nog niet bij jezelf wil herkennen.

10. Onderzoek je kritiek en beschuldigingen

Zijn er dingen waarvan je anderen beschuldigt? Het is mogelijk dat je het jezelf net iets te gemakkelijk maakt, en je eigen verantwoordelijkheid uit de weg gaat, niet durft een fout toe te geven.

Bijvoorbeeld de schuld op het mislukken van een initiatief of project steken op anderen, op het systeem, ipv toe te geven dat men een inschattingsfout gemaakt heeft

Bijvoorbeeld als men uitglijdt op straat, de schuld op de gemeente steken en hen een proces aandoen (in Amerika is het aanklagen van overheden erg populair).

Bijvoorbeeld de schuld voor de eigen lamentabele psychische toestand op zijn ouders steken, op de leerkrachten, de werkgever, de staat, de paus, de hond enz.

Bijvoorbeeld een oppositiepartij steekt de schuld van de slechte toestand van de maatschappij op de heersende politieke partij, terwijl ze zelf vroeger aan de macht waren en hun eigen bijdrage aan de slechte toestand negeren.

Bijvoorbeeld de vinger wijzen naar drugsverslaafden terwijl men zelf verslaafd is aan koffie, sigaretten, snoep enz.

Bijvoorbeeld de jacht van Amerikanen op illegalen, terwijl ze zelf illegaal het land hebben veroverd op de Indianen.

Bijvoorbeeld een hekel hebben aan Marokkanen of Turken kan o.a. verklaard worden door de projectie van het eigen gevoel van vervreemding van zichzelf, zich niet goed in zijn vel voelen, zichzelf niet thuis voelen in eigen land. Hen beschuldigen van 'profiteurs' kan een projectie zijn van het feit dat men zelf profiteert van anderen of van de staat. Het kan ook afgunst zijn omdat men eigenlijk graag zelf zou willen profiteren. In beide gevallen gaat men voorbij aan de werkelijke toedracht van zaken, maar deze is te ingewikkeld om te begrijpen.

Als je een fout maakt, geef dit dan grif en vlot toe, onderzoek de oorzaken, zoek een oplossing. Probeer niet perfect te zijn, dit heeft geen zin, want je bent het niet. Laat je angst om fouten te maken en ook je schuldgevoelens varen, want fouten maken doen we allemaal. Een fout toegeven is een kracht ipv een teken van zwakte. Bedenk dat we hier allemaal zijn om te leren. Om die dingen te leren die we moeten leren, hebben we blijkbaar het juiste land gekozen om in geboren te worden, de juiste ouders, het juiste lichaam, de juiste talenten enz.

Op het moment dat je een fout inziet, je bewust wordt van een negatieve eigenschap, ben je kwetsbaar, sta je even in je hemd. Het is een mooie eigenschap om kwetsbaar te zijn, want dit betekent dat je een goed mens bent.

Het probleem is dat je rotsvast in je projecties gelooft alsof ze de werkelijkheid zijn. Je bent overtuigd van je overtuiging. Als je altijd met een roze bril loopt, hoe weet je dan dat je een roze bril draagt?

Het komt erop aan afstand te nemen, jezelf in vraag durven te stellen en te observeren hoe je naar de mensen kijkt. Je hebt net tien methodes aangereikt gekregen die je hierbij kunnen helpen.

Bekijk de zaken eens vanuit een andere hoek, met een andere bril. Bedenk dat jouw opvattingen en overtuigingen niet de enige zijn en dat andere visies of benaderingswijzen net zo goed bestaansredenen hebben.

Projectie is het belangrijkste wapen in politieke meningsverschillen. Politiek lijkt wel een continuë speurtocht naar schuldigen en naar manieren om de eigen nalatigheden en tekortkomingen te verdoezelen. Maar ook dichter bij ons, in het eigen gezin en bij onszelf, is het altijd makkelijk de oorzaken bij anderen te leggen. Deze neiging maakt dat we op termijn met een heleboel zaken kunnen zitten die naar achteren worden gedrongen, die we niet willen accepteren en erkennen. Dit hele gebied noemt men in de psychologie 'de schaduw'.

Ook hele naties kunnen een schaduw hebben: de collectieve schaduw. Zondebokpolitiek is een dankbare manier om met de collectieve schaduw om te gaan; een tragisch voorbeeld is de redenering van de Duitsers in WO II dat de Joden van alles de schuld zijn, met alle vreselijke gevolgen vandien.

De Spaanse inquisitie is een ander tragisch voorbeeld van projectie toen ontelbare vrouwen werden verbrand, met goedkeuring van de Kerk. De logica was, dat als een hoogwaardigheidsbekleder van de Kerk, die het onrealistische celibaat in acht moest nemen, zich toch aangetrokken voelde tot een vrouw, dit te wijten was aan de Duivel, die een pact had gesloten met deze vrouw. De paus heeft zich enkele jaren geleden publiekelijk verontschuldigd voor de misdaden van de Kerk. Het celibaat houdt echter stand.

Hoe kun je je eigen projecties veranderen?

1. De ontdekking of bewustwording dat je met een projectie zit.

2. Vaststellen van een aantal gedragingen die de weerspiegeling zijn van deze projectie en deze in feite in stand houden.

Kies hieruit degene die je het makkelijkst lijken om te veranderen en vervang deze gedragingen door andere en betere.

3. Hou er rekening mee dat deze zelfs kleine veranderingen je een gevoel van ongemak, vreemdheid, onrust, schrik, schaamte, onzekerheid kunnen bezorgen. Hou vol; deze gevoelens zijn slechts tijdelijk.

4. Hou er ook rekening mee dat een aantal mensen in je omgeving verbaasd zullen zijn over je nieuwe gedrag, zich er zelfs tegen zullen verzetten. Laat je niet van je beslissing afbrengen.

5. Verander steeds meer gedragingen die de projectie in stand hielden, ook degene die je aanvankelijk moeilijk te veranderen leken.

6. Je projectie sterft stilaan af en maakt plaats voor een nieuwe, meer heldere kijk op de zaken.

Geraadpleegde literatuur:

Weinberg, G. & Rowe, D., Het projectieprincipe,

Ambo, Baarn, 1989